آنچه در این مقاله مطالعه می کنید:
تعریف بیماری روماتیسم
روماتیسم شرایطی است که موجب درد مزمن و اغلب متناوب با اثرگذاری بر روی مفاصل یا بافت همبند می گردد. روماتیسم نمایان‌گر اختلال به‌خصوصی نیست، بلکه حدود ۲۰۰ نوع شرایط و بیماری مختلف را پوشش می دهد که شامل التهاب مفصلی و روماتیسم غیرمفصلی که به نشانگان درد ناحیه‌ای یا روماتیسم بافت نرم نیز می‌شود. عبارت بیماری‌های روماتیکی در MeSH جهت ارجاع به اختلالات بافت همبندی به کار رفته است. شاخه‌ای از پزشکی که به تشخیص و درمان روماتیسم اختصاص یافته است را روماتولوژی می‌نامند. انواع اختلالات روماتیسمی عبارت است از:
- اختلالات غیر التهابی: ازجمله بیماری لایم یا آرتروز
- اختلالات التهابی: بر مفاصل، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارند
این اختلالات نیز به‌تنهایی دارای انواع زیر هستند:
- روماتیسم مفصلی
- روماتیسم غیرمفصلی (بر بافت‌های نرم و ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد و منجر به درد منطقه‌ای می‌شود)
دردهایی که روماتیسم نامیده می‌شدند، بخشی طبیعی از دوران سالمندی هستند. بیشتر افراد با افزایش سن دچار سفتی و درد مفاصل می‌شوند. اکنون بسیاری از مواردی که روماتیسم نامیده می‌شوند درواقع آرتروز هستند. شرایط شدیدتر منجر به بیماری‌های روماتیسمی التهابی می‌شود که نتیجه آن تخریب مفاصل و اندام‌های مختلف بدن است. موارد التهابی علت اصلی درد شدید، ناتوانی و حتی مرگ هستند. در حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ نوع بیماری روماتیسمی وجود دارند که هرکدام کیفیت زندگی بیماران دستخوش تغییرات قرار می‌دهند.
چه کسانی در معرض ابتلا به روماتیسم قرار دارند؟
بیماری‌های روماتیسمی می‌تواند در افراد در هر سن، جنس و نژادی تأثیر بگذارند. برخی افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به این بیماری‌های هستند. برخی بیماری‌های روماتیسمی در گروه‌های خاصی از افراد شایع‌تر هستند:
- آرتروز در افراد مسن بیشتر است
- اکثر افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید زنان هستند
- فیبرومیالژیا از هر ۵۰ نفر یک نفر را مبتلا می‌کند
- نقرس در مردان شایع‌تر است
- بیماری لوپوس زنان را ۸ تا ۱۰ برابر بیشتر از مردان مبتلا می‌کند
- اسپوندیلیت آنکیلوزان بیشتر در مردان رایج است
- اسکلرودرمی در زنان شایع‌تر است
علت بیماری روماتیسم
متخصصان نمی‌دانند علت اصلی بیشتر بیماری‌های روماتیسمی چیست! در بسیاری از موارد، علت بستگی به نوع بیماری دارد؛ اما محققان معتقدند که برخی یا همهٔ موارد زیر ممکن است در ابتلا به این بیماری اثرگذار باشند:
- سابقه خانوادگی
- سبک زندگی نادرست مانند اضافه‌وزن
- ضربه و فشار
- عفونت
- مشکلات سیستم عصبی
- مشکلات متابولیک
- ساییدگی و پارگی بیش‌ازحد بر مفصل
- عوامل محرک محیطی
انواع بیماری‌های روماتیسمی غیرالتهابی
بیماری‌های روماتیسمی غیرالتهابی به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- آرتروز که ممکن است مفاصل اصلی شامل لگن، زانو و دست‌ها را درگیر کند
- بیماری‌های دژنراتیو ستون فقرات که گردن، کمر و ستون فقرات کمری را درگیر می‌کند و با افزایش سن منجر به درد کمر می‌شوند
- پوکی استخوان یا استخوان‌های شکننده که منجر به شکستگی‌های مکرر می‌شود (حتی با ضربه کم)
- سندرم فیبرومیالژیا (Fibromyalgia) یا سندرم‌های درد منطقه‌ای که دردهای اسکلتی – عضلانی هستند
انواع بیماری‌های روماتیسمی التهابی
بیماری‌های مفصلی باعث التهاب می‌شوند. این بیماری‌ها به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- آرتریت روماتوئید که منجر به تورم شدید مفاصل، قرمزی و سفتی و درنهایت تغییر شکل و بی‌حرکتی می‌شود
- اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing spondylitis) منجر به التهاب و هم‌جوشی مفاصل می‌شود و بیشتر اوقات ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد
- تاندونیت (Tendinitis) یا التهاب تاندون‌ها
- آرتریت پسوریاتیک یا آرتریت همراه با اختلال پوستی پسوریازیس ظاهر می‌شود
- لوپوس که به سیستم ایمنی بدن مربوط است
- نقرس ناشی از رسوب بلورهای اوریک اسید در مفاصل است که منجر به تغییرات التهابی شدید و درد می‌شود
- آرتریت ایدیوپاتیک (Juvenile idiopathic arthritis) یک‌شکل شدیدی از آرتریت روماتوئید است که نوجوانان زیر ۱۶ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد
- بورسیت (Bursitis) یا التهاب کیسه پرشده از مایع هستند (ساختارهایی به نام بورس در مفاصل)
- التهاب تاندون‌هایی که نازک هستند و بین ماهیچه‌ها و استخوان‌ها در مفاصل ارتباط دارند. ناحیه‌ای که معمولاً تحت تأثیر قرار می‌گیرد شامل باسن، زانو و مچ پا است
- شانه یخ‌زده (Frozen shoulder) یا التهاب کپسول مانند غلاف‌هایی هستند که فضاهای مفصلی را احاطه کرده‌اند
- تب روماتیسمی و بیماری روماتیسم قلبی که به دلیل عفونت و واکنش‌های التهابی مرتبط با بدن ایجاد می‌شود
- اسکلرودرمی
علائم و نشانه‌های روماتیسم
علائم روماتیسم بسته به نوع آن متفاوتند؛ اما به‌طورکلی افراد مبتلا به آرتریت، درد و سفتی در مفاصل را تجربه می‌کنند. تشخیص و درمان زودهنگام، کلید کمک به جلوگیری از آسیب بیشتر مفصل و مدیریت علائم است. موارد زیر شایع‌ترین علائم آرتریت و سایر بیماری‌های روماتیسمی هستند:
- درد مفاصل
- تورم در مفصل
- سفتی مفاصل (حداقل یک ساعت در صبح زود به طول مینجامد)
- درد یا حساسیت مزمن در مفصل
- گرما و قرمزی در ناحیه مفصل
- حرکت محدود در مفصل یا مفاصل آسیب‌دیده
- احساس خستگی در مفاصل
علائم آرتروز و سایر بیماری‌های روماتیسمی ممکن است شبیه به یکدیگر باشند. برای تشخیص دقیق اینکه کدام علائم برای کدام نوع از بیماری است، به پزشک متخصص مراجعه کنید.
انواع بیماری‌های روماتیسمی
روماتیسم پوستی
زمانی که فرد به روماتیسم پوستی مبتلا می‌شود، به این معناست که سیستم ایمنی به پوست و دیگر اندام‌ها همچون کلیه‌ها و ریه حمل می‌کند. ضایعات پوستی، احساس درد در استخوان، احساس درد در مفاصل، تغییر یافتن شکل انگشتان دست، افزایش قند خون و بروز التهاب در مفاصل ازجمله علائم این بیماری هستند.
روماتیسم عصبی
یکی دیگر از انواع روماتیسم که شیوع بالایی دارد، روماتیسم عصبی است. فرد مبتلا به روماتیسم عصبی چون بافت‌های بدنش آسیب‌دیده هستند از ناحیه رشته‌های عصبی فشار زیادی را متحمل می‌شود. فرد مبتلا به روماتیسم عصبی معمولاً علائمی همچون احساس کرختی، عدم توانایی در حرکت برخی از اندام‌ها و سوزن سوزن شدن دست و پا را در خود مشاهده می‌کند.
آرتروز (Osteoarthritis)
آرتروز یکی از خطرناک‌ترین انواع روماتیسم و شایع‌ترین نوع آرتریت است. این بیماری نوعی التهاب است که با نام «آرتریت دژنراتیو» شناخته می‌شود. این عارضه اغلب در دست، لگن و زانو ایجاد می‌شود.
آرتریت روماتوئید (Rheumatoid arthritis)
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی یک اختلال التهابی مزمن است که به‌احتمال‌زیاد تأثیرات قابل‌توجهی بر بدن فرد مبتلا دارد؛ یعنی تأثیر این بیماری فقط بر مفاصل نیست زیرا در برخی موارد دیگر می‌تواند به گروهی از اعضای دیگر بدن مانند پوست، چشم‌ها، ریه‌ها و قلب نیز آسیب برساند. این التهاب زمانی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی به اشتباه به بافت‌های بدن حمله می‌کند.
لوپوس (Lupus)
لوپوس یک بیماری خود ایمنی و طولانی‌مدت است که در آن سیستم ایمنی بدن بیش‌ازحد فعال می‌شود. در این حالت ممکن است سیستم ایمنی به بافت طبیعی و سالم بدن حمله کند. علائم بسیاری در افراد مبتلا به لوپوس وجود دارند. مهم‌ترین علائم لوپوس عبارت‌اند از:
- التهاب، تورم و آسیب به مفاصل
- مشکلات پوستی
- اختلالات کلیوی
- بروز مشکلات قلب و عروقی
- مشکلات ریوی
اسکلرودرمی
اسکلرودرمی نیز نوعی از بیماری‌های روماتیسمی است که معمولاً باعث التهاب پوستی، التهاب مفصلی و گاهی التهاب در اندام‌ها می‌شود. اگرچه بثورات پوستی از نشانه‌های اصلی اسکلرودمی است اما بعضی اوقات ممکن است فرد بدون علائم ظاهری دچار سفتی و گرفتگی در اندام‌ها و بافت‌های مفصلی خود شود. اسکلرودرمی به دلیل تولید بیش از حد و تجمع کلاژن در بدن پدید می‌آید.
اسکلرودرمی به دو دسته اسکلرودرمی پوستی محدود و اسکلرودرمی پوستی منتشر طبقه‌بندی می‌شود. نوع محدود این بیماری معمولاً پوست دست‌ها، گردن، زانوها و آرنج‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما در مقابل اسکلرودرمی منتشر در نواحی وسیع‌تری از پوست رخ می‌دهد و می‌تواند عوارض قابل توجهی در سیستم تنفسی و قلبی ایجاد کند. احتمال ابتلا به محدودیت‌های حرکتی در افراد مبتلا به اسکلرودرمی به دلیل سفت شدن عضلات و پوست وجود دارد. همچنین پوست به دلیل کشیدگی ممکن است براق به نظر برسد.
تشخیص بیماری روماتیسم
اگر علائمی مشابه به یکی از بیماری‌های روماتیسمی دارید مهم است برای اطمینان از سلامتی خود به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری از موارد، تشخیص به موقع می‌تواند از جدی شدن بیماری یا شدیدتر شدن علائم جلوگیری کند چراکه بیماری‌های روماتیسمی از نوع مزمن هستند و با گذشت زمان آسیب بیشتری به مفاصل و اندام‌ها وارد می‌کنند.
تشخیص بیماری‌های روماتیسمی در مراحل اولیه دشوار است زیرا علائم شبیه بسیاری از بیماری‌های دیگر است. متخصصان برای تشخیص بیماری از چند روش تشخیصی استفاده می‌کند. در تشخیص بیماری نتیجه آزمایش خون، عکس رادیوگرافی و سونوگرافی و معاینه اندام‌ها و به‌ویژه مفاصل از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین ممکن است با توجه به علائمی که بیمار دارد، پزشک بتواند تنها با یک مورد از روش‌های تشخیصی بیماری را شناسایی کند و یا اینکه تجویز به انجام تمام روش‌های تشخیص کند.
آزمایش خون
افراد مبتلا به اختلالات روماتیسمی اغلب دارای میزان مشخصی از رسوب گلبول‌های قرمز (ESR) هستند. همچنین سطح پروتئین واکنشی C (CRP) که ممکن است نشان‌دهنده وجود یک فرآیند التهابی در بدن باشد، در این بیماران دیده می‌شود. هر دوی این مشکلات با آزمایش خون قابل‌تشخیص هستند. آزمایش RF، تست آنتی‌بادی علیه هسته (آزمایش ANA) و آزمایش آنتی‌بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی (Anti-CCP) نیز از انواع آزمایش روماتیسم هستند.
آزمایش‌های تصویربرداری
ممکن است پزشک اشعه ایکس را برای ردیابی پیشرفت روماتیسم توصیه کند. آزمایش ام آر آی (MRI) و سونوگرافی می‌تواند به پزشک کمک کند تا دربارهٔ نوع و شدت بیماری قضاوت درستی داشته باشد.
درمان بیماری روماتیسم
ازآنجاکه اشکال و شرایط مختلفی وجود دارند که تحت اختلالات روماتیسمی طبقه‌بندی می‌شوند، درمان هر یک از این بیماری‌ها نیز ماهیت متفاوتی دارد. هیچ دارو یا درمان خاصی وجود ندارد که شرایط آرتریت یا سندرم درد التهابی را بهبود ببخشد. برنامه درمانی بسته به نوع و شرایط بیمار متفاوت خواهد بود. اهداف و روش‌های درمانی به شرح زیر است.
مدیریت و تسکین درد
هدف اولیه درمان همهٔ انواع اختلالات روماتیسمی، مدیریت و تسکین درد است. درد را می‌توان به دو طریق مدیریت کرد. استفاده از مسکن‌های سنتی مانند مرفین و کدئین ممکن است درد را کاهش دهند اما هیچ تأثیری بر فرآیندهای التهابی ندارند. استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) ازجمله ایبوپروفن، دیکلوفناک، ناپروکسن و سایر موارد که باعث تسکین در می‌شوند و التهاب را کاهش می‌دهند.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) برای افرادی که از بیماری التهابی مفصلی رنج می‌برند، بسیار مفید است. بااین‌حال، به دلیل خطر عوارض جانبی شدید مانند زخم معده، آسیب کلیه، قلب و کبد در استفاده طولانی‌مدت، این داروها برای افرادی که دارای اختلالات التهابی هستند، برای استفاده طولانی‌مدت تجویز نمی‌شود.
درمان‌های غیر دارویی برای روماتیسم
علاوه‌بر اینکه اغلب مبتلایان روماتیسم جهت تسکین علائم و درمان باید دارو مصرف کنند، می‌توانند با روش‌های غیر دارویی نیز این بیماری را کنترل نمایند. برخی از روش‌های زیر حتی می‌توانند به بهبود و درمان بیماری هم کمک کنند:
- استراحت دادن به مفاصل دردناک تا زمان کاهش درد و سپس تحرک مجدد
- شرکت در جلسات فیزیوتراپی
- رژیم غذایی مناسب و کاهش وزن
- ورزش زیر نظر متخصص روماتولوژیست
- استفاده از پی آر پی یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت
- شرکت در جلسات ماساژ
- استفاده از تکنیک‌های طب سوزنی تحت نظر متخصص
- ورزش در آب
- انجام تمرینات ورزشی که از تحلیل عضلات جلوگیری می‌کنند
- دوچرخه سواری
- شرکت در جلسات تای چی
- انجام تمرینات تقویتی
- پیاده روی کردن و شرکت در جلسات یوگا
- استفده از کیسه آب سرد و گرم
توجه: ورزش کردن، کاهش وزن و رژیم غذایی سالم در پیشگیری از این بیماری بسیار مؤثر هستند.
بدون نظر