کشیدگی و آسیب دیدگی رباط صلیبی یا ACL در زنان به علت آناتومیک بدن نسبت به مردان شایع تر است؛ چرا که آناتومی لگن زنان پهن تر از مردان است و استخوان ران آنها از قسمت لگن تا زانو به سمت داخل است. این آناتومیک بدن خانم ها باعث می شود فشار بیشتری روی مفاصل آن ها ایجاد شود. از این رو خانم ها بیشتر در معرض خطر آسیب و پارگی رباط صلیبی قرار دارند. در این مقاله با ما همراه باشید تا به شرح علائم، علت و درمان پارگی رباط صلیبی بپردازیم.

رباط صلیبی قدامی یا ACL

رباط صلیبی قدامی (جلویی) یا ACL، یکی از مهمترین رباط های زانوست. این رباط نقش کلیدی در زانو بر عهده دارد که از جا به جایی زانو به سمت عقب ممانعت می کند.

در مفصل زانو لیگامان ها یا رباط هایی وجود دارد که استخوان ها را به هم متصل می کند، این لیگامان ها در اصل مانع از ایجاد حرکات اضافی در جهت های مختلف زانو می شوند. اگرچه زانو در جهت های مختلف حرکت هایی خفیفی دارد، اما رباط ها باعث تسهیل در حرکت استخوان های زانو در جهت های اصلی می شوند.

پارگی رباط صلیبی در خانم ها

کشیدگی و آسیب دیدگی رباط صلیبی یا ACL در مفصل زانو در مردان و زنان امری رایج است، ولی می توان گفت در زنان این عامل شایع تر دیده می شود که علت این کشیدگی و آسیب دیدگی مربوط به آناتومیک بدن خانم ها می باشد، آناتومی لگن زنان پهن تر از مردان است و این امر باعث ایجاد زانوی متفاوت تری نسبت به آقایان می شود.

زاویه بین استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا باعث ایجاد زاویه ای می شود که به آن زاویه (Q) می گویند که در زنان این زاویه 5 درجه بیشتر از مردان است. این زاویه در هنگام پریدن یا فرود آمدن ناگهانی و حتی پیچ خوردن زانو منجر به افزایش فشار نیرو های جانبی در زانو و در نتیجه ناتوان شدن زانو در انجام حرکات و راه رفتن تند در زنان می شود. پارگی رباط صلیبی بیشتر در ورزش هایی مانند فوتبال،بسکتبال،والیبال،ژیمناستیک و تنیس به وجود می آید که می تواند این پارگی جزئی یا کامل باشد.

انواع آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو

انواع آسیب دیدگی و پارگی رباط صلیبی زانو عبارتند از:

• کشیدگی درجه یک (پارگی خفیف رباط): در این کشیدگی بیمار درد شدیدی حس نمی‌کند یاممکن است هیچ درد و ناراحتی نداشته باشد، اما درمان نیاز است؛ چراکه همین آسیب‌دیدگی خفیف، خطر آسیب دیدگی مجدد زانو را بالا می‌برد.

• کشیدگی درجه دوم (پارگی متوسط رباط): در این کشیدگی، بافت رباط پارگی ناقص دارد که همراه با تورم و کبودی می باشد.

• کشیدگی درجه سوم (پارگی شدید رباط): در این کشیدگی بافت رباط کاملاً پاره شده و این پارگی واضح و آشکار است؛ رباط پاره شده نمی‌تواند حرکات زانو را کنترل کند و زانو احساس ناپایداری می‌کند، یا امکان دارد از جای خود بیرون بزند و خونریزی داخل مفصل در عرض ۱ تا ۲ ساعت رخ می‌دهد.

علت پارگی رباط صلیبی ACL در خانم ها

به طور کلی عواملی که باعث چرخش ناگهانی و تغییر موقعیت زانو می گردند، می توانند باعث پارگی رباط صلیبی شوند. این عوامل عبارتند از:

• پیچ خوردن زانو: در ورزش های حرفه ای و یا انجام حرکات پر خطر که با پریدن از ارتفاع همراه است.
• ضربه به زانو: ضربه و برخورد به مفصل زانو در حالتی که زانو خم و رباط به صورت شل قرار دارد، می تواند باعث پارگی رباط گردد. 
• کشش بیش ازحد زانو: کشیدگی رباط ها می تواند در هر یک از مفاصل زانو به وجود آید. از شایع ترین آن ها می توان به کشیدگی رباط مچ پا که بافت نرم تری دارد و از کلاژن تشکیل شده است،
• توقف ناگهانی درهنگام دویدن: توقف ناگهانی هنگام دویدن سبب پارگی رباط صلیبی می گردد.
• هورمون ها: عامل هورمونی سبب افزایش ریسک آسیب دیدگی رباط صلیبی ACL در خانم ها و احتمال تاثیر آن بر روی ورزشکاران زن را بیشتر می کند.
• عوامل ژنتیکی: عامل ژنتیکی ممکن است رباط صلیبی را آسیب پذیر کند و باعث آسیب دیدگی شود.

علائم پارگی رباط صلیبی زانو در خانم ها

معمولاً فرد در هنگام پارگی رباط صلیبی، صدای ترکیدن یا ترک خوردن می شنود. این پارگی در عرض 24 ساعت موجب درد و تورم در زانو می شود. علائم معمول پارگی رباط صلیبی عبارتند از:

• اختلال در راه رفتن
• درد و ناراحتی در هنگام راه رفتن و دویدن
• احساس خالی شدن زانو
• التهاب و ورم زانو
• محدودیت دامنه حرکتی زانو
• ناتوانی در تحمل وزن

پیشگیری از پارگی رباط صلیبی زانو پا

انجام برنامه‌های ورزشی برای کاهش آسیب به رباط صلیبی زانو عبارتند از:

• انجام حرکات کششی و استقامتی ماهیچه ران
• انجام تمرینات تقویت پایین شکم، باسن و لگن
• انجام حرکاتی که باعث قوی تر شدن عضلات پا گردد مانند تمرینات همسترینگ که موجب ایجاد تعادل در قدرت عضلات پا می شود.
• تمرین و انجام حرکات صحیح پریدن و فرود آمدن برای زانو
• یادگیری صحیح و کار آمد در زمان انجام حرکات چرخشی در زانو

درمان پارگی رباط صلیبی

پزشک بسته به شرایط بیمار، علائم و شدت آسیب دیدگی وی بهترین روش درمانی را برای وی تجویز می نماید. پزشک با معاینه و آزمایش های تصویر برداری به تشخیص پارگی رباط صلیبی می پردازد و بهترین روند درمانی را برای بیمار تجویز می نماید. باید توجه داشت که مراجعه زود هنگام به پزشک ارتوپد بیشترین اهمیت را در روند درمانی و همچنین موفقیت در نتیجه درمان دارد؛ از این رو فرد در هنگام مشاهده علائم پارگی رباط صلیبی باید فوراً به پزشک مراجعه نماید.

روش های درمانی پارگی رباط صلیبی عبارتند از:

1)مصرف دارو

برای کنترل درد و تورم ایجاد شده در زانو، پزشک در مرحله اولیه خوردن و مصرف داروهای مسکن و ضد التهابی را تجویز می نماید که برای کاهش درد و ناراحتی بیمار موثر است.

2) تزریق آرتروسل

برای درمان زانو در مواقعی که آسیب دیدگی سطحی و پارگی رباط زانو خفیف باشد، پزشک برای انجام درمان آن از روش تزریق آرتروسل یا عصاره جفت به زانو استفاده می کند.

3) انجام فیزیوتراپی

انجام تمرینات فیزیوتراپی باعث تقویت عضلات اطراف زانو و کمک به بازیابی دامنه کامل حرکتمی شود و به بیمار کمک می کند تا به تعادل عضلانی خود بازگردد.

4) استفاده از زانوبند

زانوبند با ثابت نگه داشتن مفصل‌های زانو به هنگام کشش و تحرک، باعث افزایش ثبات و پایداری زانو شده و از فشار روی قسمتهای آسیب‌دیده زانو جلوگیری می کند.

5)جراحی

در صورتی که آسیب و پارگی رباط صلیبی به شکلی باشد که قسمت استخوان محل اتصال رباط از هم جدا شده باشد، احتیاج به عمل جراحی است تا قطعه شکسته شده استخوان با استفاده از پیچ در جای خود قرار داده شود.

در برخی موارد نیاز است از گرافت برای پیوند قسمت آسیب دیده استفاده شود، اما در بیشتر موارد باسازی رباط آسیب دیده از بخش دیگری از بدن مانند تاندون پاتلا ( پاتلا تاندون چهار سر ران است که از قسمت جلوی زانو عبور می کند و عضلات چهار سر ران عضله ران را به بالای استخوان درشت نی تیبیا متصل می کند) تاندون همسترینگ (همسترینگ تاندون هایی نوارهای بافتی قوی در پشت ران هستند که عضله بزرگ ران را به استخوان متصل می کنند) یا تاندون کوادری ( کوادری در جلو و طرفین استخوان ران قرار داشته و ازطریق تاندون عضله چهارسر به کشکک متصل و به وسیله رباط یا تاندون کشککی به برجستگی استخوان درشت نی متصل می گردد) برداشته و در محل پارگی استفاده می شود.

به طور معمول جراحی پارگی رباط صلیبی زانو بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی انجام نمی‌شود، مدت زمان بهبودی پس از جراحی در حدود 6 ماه طول می ‎کشد و بیمار پس از گذشت این مدت با اجازه جراح ارتوپد خود مجاز به بازگشت به فعالیت ‎های سابق خود خواهد بود.

سخن پایانی

پارگی رباط صلیبی زانو یکی از شایع‌ترین آسیب دیدگی ها در ورزش‌ها و فعالیت های سنگین و پرتحرک است. لازم به ذکر است که مراجعه زود هنگام به پزشک روند درمانی پارگی را بهبود می بخشد؛ از این رو باید فرد بیمار در هنگام مشاهده علائم پارگی رباط صلیبی فوراً به پزشک ارتوپد مراجعه نماید. پزشک ارتوپد بسته به شرایط بیمار، علائم و شدت پارگی روش درمانی مناسب را برای وی تجویز می نماید.